Klimaatcrisis, klimaatadaptatie & de rol van de archeologie in de 21ste eeuw
Bestsellerauteur en archeoloog David Van Reybrouck vatte in zijn prestigieuze Huizinga-lezing (2021) onze huidige tijd samen als ‘leven aan de vooravond van een klimaatcatastrofe’. Juist zijn studie archeologie, zo legt hij uit, helpt hem om de lange lijnen te zien. Als archeologen kennen we bovendien – meer dan historici – de impact van en omgang met catastrofes in het verre verleden: ijstijden, vulkaanuitbarstingen, de menselijke overexploitatie van diens leefomgeving en de impact op de culturele ontwikkeling. Een brug of een uitstapje naar de 21ste-eeuwse klimaatverandering die meer en meer de vorm van een crisis aanneemt, wordt echter zelden gelegd. Niet in Nederlandse archeologie, maar ook nauwelijks in het internationale debat (Rockman & Hritz 2020, een uitzondering Hofman et al. 2021). Liever lijken we ons hoofd, net als in de allegorische en apocalyptische Netflix-hit Don’t look up, in het zand te steken en heerst er klimaatstilte.
Denk en blog mee!
Op de Reuvensdagen 2023 organiseren we een sessie met als thema ‘Klimaatcrisis, klimaatadaptatie & de rol van de archeologie in de 21ste eeuw’. We hopen op een inspirerende discussie, niet alleen in die vijf kwartier van de sessie, maar ook voor- en achteraf. Daarom verwelkomen we de komende maanden blogs op de website Archaeologists4Future.nl. We onderscheiden daarbij vijf hoofdthema’s die hieronder worden toegelicht.
Thema's
1) Wat is de relevantie van archeologie in tijden van klimaatcrisis? Moeten we ons nog druk maken om bestudering van het verleden wanneer de toekomst op het spel staat? Of is het juist de archeologie met haar focus op de interactie tussen mens en milieu, die de impact van klimaatverandering en de in Nature veelbesproken dreigende ‘climate tipping points’ concreet kan schetsen? En is het essentieel dat archeologen een grotere invloed opeisen in het VN-klimaatpanel, zoals Kohler & Rockman 2020 (p. 637), bepleiten?
2) Heeft archeologie een rol te spelen in de klimaatadaptatie, in de groenblauwe transitie van steden die beoogd wordt? Wat kunnen we leren van het archeologische verleden, van samenlevingen die eeuwen leefden in marginale landschappen? En hoe kunnen we ervoor zorgen dat onze inzichten ook op de juiste plek gaan landen?
3) Herinrichting van het archeologisch bestel. De uitgangspunten van het archeologisch bestel zijn: behoud in situ en de verstoorder betaalt. Maar de realiteit is dat de grootste verstoorder van de 21ste eeuw niet gaat betalen en behoud in situ elke grondslag aan het verliezen is. Moeten we – met de wetenschap van nu – aan een 20ste-eeuws systeem blijven vasthouden of moeten de pijlers van het bestel heroverwogen worden?
4) Bij de grote (beursgenoteerde) ingenieursbedrijven en bouwondernemingen is verduurzaming een groot thema. In de archeologie sijpelt dit met de CO2-prestatieladder ook langzaam binnen. Hoe zou de duurzame transitie versneld kunnen worden, vraagt dat een directie met ambitie, een kritische ondernemingsraad of is een spontane duurzaamheidscommissie geboren bij de koffieautomaat het magische recept? Welke good practices, al dan niet uit andere sectoren, zijn ook voor de archeologie interessant, welke duurzame innovaties op de bouwplaats of op kantoor zijn een verademing? En wat is de koninklijke route om die sector-breed geïmplementeerd te krijgen?
5) Studenten weten de weg naar 21ste-eeuwse onderwerpen als archeologie & videogames en queer archaeology ook met weinig stimulans uit het onderwijsprogramma te vinden, maar de klimaatcrisis die mens, dier en erfgoed bedreigt is een minder vanzelfsprekend afstudeeronderwerp. Behoeven de onderwijsprogramma’s een heroriëntatie om de archeoloog van de toekomst op te leiden? En hoe kan dat complexe thema het beste opgediend worden?
Vorm
Blogs mogen in het Nederlands of Engels en kunnen het karakter hebben van een opiniestuk of een interview met experts of changemakers al dan niet uit aanpalende sectoren. Archaeologists4Future staat open voor bijdragen van jong talent en gevestigde orde, professional of vrijwilliger, uit de wetenschap of het werkveld.
Wil je hier een bijdrage aan leveren, alleen of samen met een collega?
Of heb je beeldmateriaal dat gebruikt mag worden ter illustratie? Heel mooi! Stuur even een mailtje of discussieer mee op Slack!
Literatuur
Armstrong McKay, D. I., Staal, A., Abrams, J. F., Winkelmann, R., Sakschewski, B., Loriani, S., Fetzer, I., Cornell, S. E., Rockström, J., & Lenton, T. M. (2022). Exceeding 1.5°C global warming could trigger multiple climate tipping points. Science, 377(6611), eabn7950. https://doi.org/10.1126/science.abn7950
Burke, A., Peros, M. C., Wren, C. D., Pausata, F. S. R., Riel-Salvatore, J., Moine, O., De Vernal, A., Kageyama, M., & Boisard, S. (2021). The archaeology of climate change: The case for cultural diversity. Proceedings of the National Academy of Sciences, 118(30), e2108537118. https://doi.org/10.1073/pnas.2108537118
Hofman, C. L., Stancioff, C. E., Richards, A., Nanichi Auguiste, I., Sutherland, A., & Hoogland, M. L. P. (2021). Resilient Caribbean Communities: A Long-Term Perspective on Sustainability and Social Adaptability to Natural Hazards in the Lesser Antilles. Sustainability, 13(17), 9807. https://doi.org/10.3390/su13179807
Kohler, T. A., & Rockman, M. (2020). The IPCC: A Primer for Archaeologists. American Antiquity, 85(4), 627–651. https://doi.org/10.1017/aaq.2020.68
Lamb, W. F., Mattioli, G., Levi, S., Roberts, J. T., Capstick, S., Creutzig, F., Minx, J. C., Müller-Hansen, F., Culhane, T., & Steinberger, J. K. (2020). Discourses of climate delay. Global Sustainability, 3, e17. https://doi.org/10.1017/sus.2020.13
Rockman, M., & Hritz, C. (2020). Expanding use of archaeology in climate change response by changing its social environment. Proceedings of the National Academy of Sciences, 117(15), 8295–8302. https://doi.org/10.1073/pnas.1914213117
Van Reybrouck, D. (2022). De kolonisatie van de toekomst: Huizinga-lezing 2021. de Bezige Bij.
