Emile Eimermann, op persoonlijke titel
BAAC en RAAP lanceerden onlangs een Keteninitiatief Duurzame Archeologie. Archaeologists4Future sprak met Sander de Bondt en Emma de Boo van Uijen van BAAC over dit keteninitiatief en de CO2-prestatieladder, waar het uit voortkomt. De Bondt is project- en kwaliteitsmanager en in die rol aanspreekpunt rond certificering, De Boo van Uijen is projectleider prospectie en heeft zitting in de duurzaamheidscommissie.
Waarom heeft BAAC zich gecertificeerd en hoe werk de CO2-prestatieladder?
BAAC wil maatschappelijk verantwoord ondernemen en was zich al enige tijd aan het oriënteren op deze certificatie. Aanleiding om het certificaat te behalen was een vraag vanuit de markt. Ingenieursbureaus stellen aan hun onderaannemers eisen op het gebied van duurzaamheid. De prestatieladder is daarvoor een geëigend medium. De CO2-prestatieladder heeft vijf niveaus (de basis is 1) en BAAC is gecertificeerd op niveau 3. Op dit niveau dien je een overzicht te overleggen hoeveel je als bedrijf verbruikt en uitstoot en hoe je dit gaat reduceren. Daarvoor zijn rekentools ontwikkeld, zodat je bij aanlevering inzicht krijgt in de eigen CO2-footprint (in eerste instantie ontwikkeld als misleidende term: Herkomst_CO2Footprint). In het register op de website van de Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden & Ondernemen (SKAO) is het niveau van de bedrijven raadpleegbaar (BAAC staat op niveau 3, EARTH staat op 4, RAAP op 2; bijvoorbeeld ook Antea Group als geheel op niveau 3 (sub-departementen op niveau 5), SWECO Nederland Holding b.v. op het niveau 5).
Het reduceren van de uitstoot richt zich op drie pijlers: zakelijk vervoer (het wagenpark van het bedrijf), kantoor (stroom- en aardgasverbruik) en woon-werkverkeer. Aan de hand van deze inzichten dien je een plan van aanpak op te stellen waarin je als instantie uitlegt hoe de uitstoot gereduceerd gaat worden. Bewustwording binnen maar ook buiten het bedrijf speelt hier ook een rol bij. Hiervoor is het onder meer noodzakelijk om je aan te sluiten bij, en een bijdrage te leveren aan, een sector- of keteninitiatief. Een toegankelijk initiatief is Duurzame Leverancier van enkele ingenieursbureaus en dit kost voornamelijk een lidmaatschap. Wel moet je aantoonbaar een bijdrage leveren in de vorm van bijvoorbeeld deelname aan een workshop of het aanbieden van een lezing.
Belangrijk is als bedrijf zelf invulling te geven aan de uitvoering van het plan van aanpak en daarover een goede communicatie op gang te brengen. BAAC heeft binnen het bedrijf een denktank opgezet met medewerkers en korte lijnen naar de directie opgezet, en voor de communicatie buiten het bedrijf wordt informatie gedeeld via de website en social media. Vergt niveau 3 vooral een eigen bijdrage, bij de niveaus 4 en 5 wordt ook aan onderaannemers een reductie-inspanning verlangd. Intern overleg en verbeteren van processen om meer duurzaam archeologisch werk te verrichten, zijn in ieder geval een eerste stap op weg naar een CO2-neutrale en circulaire bedrijfsvoering. Het ligt in de lijn der verwachting dat van alle uitvoerende archeologische bedrijven spoedig een niveau 3 zal worden verlangd.
Willen we als aan de bouw gerelateerde wereld meer stappen maken, dan zal een extra inspanning noodzakelijk zijn, zoals het nu nog slechts mondjesmaat gebruik van circulair en duurzaam bouwen, waar binnen de keten van de archeologie vooral gekeken kan worden naar de graafmachine, apparatuur, ketenpark en de vervoerskwestie. Op inhoudelijk vlak kan wellicht de archeologie ook een bijdrage leveren op het gebied van bijvoorbeeld vroegere locatiekeuzes en andere archeologisch-historische inzichten omtrent het vroegere klimaat, de leefomgeving en de rol van de mens hierin, maar ook het gebruik en hergebruik van materialen in het verleden.
Is het opgestelde plan van aanpak in de praktijk makkelijk uitvoerbaar?
De uitvoering van het plan van aanpak levert uitdagingen op. Zo levert vervoer de grootste bijdrage aan de CO2-uitstoot. Het promoten en faciliteren van openbaar vervoer tot carpoolen en thuiswerkopties vormen een stap in de goede richting, maar vervoer naar alleen al de opgraaflocaties zorgt voor een aanzienlijke inzet van het wagenpark. Het verduurzamen van het bedrijfspand om zo de energiekosten omlaag te brengen lijkt een redelijk makkelijk te behalen doel, maar vergt tegelijkertijd forse investeringen (daken zijn niet altijd geschikt voor zonnepanelen bijvoorbeeld). Biodiversiteit rondom het eigen bedrijfspand bevorderen, is een makkelijke en ook leuke te ondernemen stap (overigens niet meetellend voor de prestatieladder). Zie hier een fleurig resultaat:
Afbeelding: de tuin van BAAC (foto: BAAC).
Onze doelstelling is om in de eerste certificatieperiode van 3 jaar (dus in 2026) een reductie van 10% behaald te hebben. Door onze maatregelen vorig jaar hebben we deze doelstelling meer dan behaald (BAAC verwacht een reductie tussen de 15-20%, maar dat moet nog berekend worden).
Vertel eens iets meer over het nieuwe Keteninitiatief Duurzame Archeologie?
het landelijke initiatief Duurzame Leverancier is erg toegankelijk en breed, maar heeft voor de archeologiebranche weinig concrete aanknopingspunten. BAAC heeft met RAAP daarom een eigen keteninitiatief geformeerd. Het is nog een pril initiatief dat onlangs is uitgedragen op de diverse (social) media en bij een vergadering van de NVAO (Nederlandse Vereniging van Archeologische Opgraafbedrijven). Het doel is natuurlijk helder: Zo mogelijk alle uitvoerende bedrijven aan te laten sluiten, zodat we gezamenlijk vorm kunnen geven aan deze 21e-eeuwse uitdaging!
De volgende drie hoofdonderwerpen zijn voor nu geformuleerd voor de noodzakelijke CO2-reductie bij archeologisch uitvoerend (veld-)werk: 1) Transport, 2) Werfinrichting en 3) Dataopslag. Transport en werfinrichting gaan vooral in op het toekomstige vervoer en gebruik van machines en apparatuur. Dataopslag is een meer ingewikkelde kwestie. Opvallend is dat we met z’n allen veel backups maken, niet alleen intern, maar ook extern richting het landelijke E-depot, de RCE (Archis-systeem), de betrokken gemeente, het provinciaal depot en eventueel nog naar de opdrachtgever. Idee is om hier branche-breed tot een meer efficiënte oplossing te komen. In de toelichting voor de opstart van het initiatief is een en ander in de volgende link samengevat: Keteninitiatief_uitgelegd.
Secundair doel van dit keteninitiatief is dat niet het wiel telkens opnieuw uitgevonden hoeft te worden en dat we juist kunnen leren van elkaars ervaringen, en dit kunnen uniformeren. Dit kan uitmonden in een blauwdruk waarin best practices kunnen worden uitgewerkt en tegelijkertijd een standaard vorm kan worden gegeven. En hoewel geen doel van het initiatief, zou dit bijvoorbeeld kunnen uitmonden in een equivalent als het in een eerdere blog genoemde Theatre Green Book of ‘het Groen boekje’ (persoonlijke aanvulling door E. Eimermann). De CO2-prestatieladder is natuurlijk niet vrijblijvend en de archeologiebranche kan en moet zelf actief aan de slag met het minimaliseren van haar CO2-uitstoot en de transitie tot circulair werken.
Wat kunnen jullie in dit eerste stadium al concluderen op basis van jullie initiatief?
Een eerste stap is bewustwording kweken binnen zowel de eigen organisatie, archeologie-breed, alsook in het gehele proces van aanbesteding tot bouwen, tot het uitdragen van archeologische uitgangspunten om de klimaatcrisis aan te kunnen pakken. Bewustwording is het sleutelbegrip.
Daarom de volgende oproep: Sluit je als archeologisch uitvoerend bedrijf of uitvoerende instantie vooral aan bij het Keteninitiatief Duurzame Archeologie! Voor aanmelding en/of vragen kan hiervoor contact worden opgenomen met Sander de Bondt: s.debondt@baac.nl.
Afsluitend wil ik (Emile Eimermann) daar zelf nog namens Archaeologists4Future aan toevoegen:
De archeologiebranche kan en moet uiteraard toewerken naar een sterke reductie op het gebied van de uitstoot van broeikasgassen, maar de olifant in de kamer komt ook weer om de hoek kijken en dat is de bouwsector in zijn geheel. Hoewel nog niet concreet, maar zeker discussies waard, zou de archeologie ook een rol kunnen spelen in de vraagstukken rondom circulair bouwen, beheersen van afvalstromen, bevorderen van biodiversiteit tot de ondergrond gebruiken bij het ‘klimaatproof’ maken bij nieuwbouwplannen.
Dag Emile,
Ik zag dat EARTH genoemd wordt in het artikel met niveau 3, wij hebben echter niveau 4. Zou je dat willen corrigeren?
Mvg Timo
Hoi Timo, ok, ik zal het aanpassen. Goed dat Earth ook deze eerste stappen neemt ! Hopelijk sluiten alle archeologische bedrijven zich aan bij dit initiatief.